مخاطبان عزیز و گرامی مستحضر هستید که با فرارسیدن فصل تحصیلی جدید و پایان تعطیلات تابستانی، هرساله در روزهای اول مهرماه شاهد ترافیک سنگین در ساعاتی خاص هستیم که مشکلات زیادی را برای شهروندان در بخش حمل‌ونقل ایجاد می‌کند که علاوه بر از دست دادن زمان و نرسیدن به‌موقع به مقصد، تبعات زیست‌محیطی بسیاری نیز دارد که آلودگی هوا و صوت تنها بخشی از آن است و همه شما عزیزان بر این تبعات از من آگاه‌ترید و بازگو کردن چندباره آن‌ها تکرار مکررات است. به‌هرحال ضرورت این نوشتار در این زمان محدود ایجاب کرد تا در میانه سلسله نوشتارها چند نکته و درنهایت یک پیشنهاد موقتی را ارائه کنیم، دلیل موقتی بودن پیشنهاد این است که در این زمان کوتاه قاعدتاً نمی‌توان از پیشنهاد اساسی و برنامه‌ریزی‌شده‌ای صحبت کرد که علاوه بر پاسخ ترافیک این برهه از سال، نسبت به توزیع مناسب و الگوی حمل‌ونقلی که در تمام طول سال پاسخگو باشد و علاوه بر کارآمدی شبکه، بر مباحث پایداری نیز تأکید داشته باشد.
بااین‌حال برای ارائه یک پیشنهاد باید واکاوی درستی از پدیده داشته باشیم، در خصوص پیک‌های ترافیکی شهر باید گفت که در ابتدا باید یک طبقه‌بندی برمبنای اهداف سفر صورت گیرد. سفرها با اهداف متفاوتی چون کاری، تحصیل، خرید، گذران فراغت، اورژانسی و غیره صورت می‌گیرند. با این دسته‌بندی، در شهر همدان عموماً در پیک‌های ترافیکی صبح و ظهر اهداف سفری کاری و در فصل تحصیل (به‌جز تابستان) اهداف تحصیلی بیشترین میزان سفر را به خود اختصاص می‌دهند و در پیک ترافیکی ظهر نیز اهداف سفری بازگشت به خانه در هر دو هدف سفری کاری و تحصیلی مشاهده می‌شود. در پیک‌های ترافیکی عصرگاه نیز می‌توان از اهداف سفری خرید، تفریح و غیره یادکرد. باید توجه داشت که در شهر همدان و در طول سال، همواره با پیک ترافیک صبح در ساعات 7 و 30 تا 9 صبح (به‌صورت تقریبی) به دلیل سفرهایی با اهداف کاری مواجه هستیم، اما با ورود سفرهای تحصیلی در اوایل مهرماه ترافیک شدیدتر و دارای گستره بیشتری می‌شود. برای همین منظور در این پیشنهاد تمرکز بر دو نوع سفر حیاتی، کاری و تحصیلی است و پیشنهاد ارائه شده نیز مربوط به هفته اول شروع سال تحصیلی جدید خواهد بود.

  پیشنهاد
در این پیشنهاد به هماهنگی میان سازمان تاکسیرانی، آموزش‌وپرورش و مدارس تحت پوشش آن، مدیریت شهری، ادارات دولتی و رسانه نیاز است. در این پیشنهاد، به‌منظور مدیریت سفرهای باهدف تحصیلی، به توزیع تاکسی‌های ارزان برای رسیدن به مدارس هر ناحیه پرداخته و در بخش مدیریت سفرهای کاری نیز به وسیله حمل‌ونقل عمومی و با همکاری ادارات دولتی به کنترل پیک سفرهای کاری خواهیم پرداخت.

  مدیریت سفرهای تحصیلی با تاکسی‌های ارزان (هزار تومان تا مدرسه)
همان‌طور که اشاره شد در این بخش به هماهنگی میان مدیریت شهری، سازمان تاکسیرانی، آموزش‌وپرورش و مدارس هر ناحیه و رسانه نیازمندیم. در این پیشنهاد، با آمار جمعیت نوبت صبح هر یک از مدارس هر ناحیه و تقسیم دانش‌آموزان به دو گروه دارای سرویس مدرسه و فاقد سرویس مدرسه، و همچنین جمعیت دانش‌آموزان فاقد سرویس مدرسه نیز به دو گروه فاقد سرویس مدرسه داخل ناحیه دسترسی مدرسه (منازل نزدیک و تحت پوشش مقیاس عملکردی این مدرسه) و دانش‌آموزان فاقد سرویس مدرسه و خارج ناحیه دسترسی مدرسه (منازل دورتر که تحت پوشش مقیاس عملکردی این مدرسه نیستند) جمعیت خالص دانش‌آموزانی که با سفرهایی غیر از الگوی سرویس مدارس به مقصد مدرسه سفر می‌کنند به دست می‌آید. درنتیجه برای این جمعیت می‌توان با هماهنگی مدیریت شهری و سازمان تاکسیرانی تاکسی‌هایی از ساعت 7 صبح تا 8 و نیم صبح (به مدت یک ساعت و نیم) با هزینه سفر تا مدرسه هر مسافر هزار تومان را تأمین کرد. هر تاکسی تنها برای رسیدن به مدرسه مشخص‌شده و از مبدأ ایستگاهِ رسانه‌ای شده طی خواهد کرد. درواقع هر مدرسه با توجه به تعداد دانش‌آموز بدون سرویس خود و ناحیه تحت پوشش خود تعداد تاکسی‌های مشخص و ایستگاهی مشخص دارد تا دانش‌آموزان تنها با پرداخت هزار تومان به مدرسه خود برسند. لازم به ذکر است که هزینه فعالیت تاکسی‌ها در نوبت صبح با توجه به کوتاهی مسیر، محدوده زمانی یک ساعت و نیمه (7 صبح تا 8:30 دقیقه)، تعداد دانش‌آموزان، هزینه هر نفر هزار تومان و با توجه به تعداد بالای مسافر کاملاً توجیه اقتصادی دارد. در خصوص زمان برگشت دانش‌آموزان از مدارس نیز که از ساعت 12 ظهر تا 13:30 است، تاکسی‌هایی در ایستگاه‌های مشخص که برای هر مدرسه در نظر گرفته‌شده‌اند و توسط رسانه و مدارس در خصوص آن‌ها اطلاع‌رسانی کامل شده است و دانش‌آموزان با همان هزینه هزار تومان به ایستگاه محلی مشخص می‌رسانند. قابل‌ذکر است که ایستگاه، تعداد تاکسی، مسیر حرکتی و هزینه هر دانش‌آموز هزار تومان برای هر مدرسه در هر ناحیه مشخص بوده و تغییر دیگری ندارد.
نکته دیگر در این پیشنهاد دانش‌آموزانی هستند که در محلی زندگی‌شان مدرسه‌ای وجود ندارد و یا اینکه در مدارسی مشغول به تحصیل هستند که خارج از ناحیه زندگی آن‌ها قرار دارد(دانش موزآن خارج از مقیاس عملکردی مدارس هر ناحیه). برای این مهم نیز تاکسی‌های مسیر آزاد را منظور می‌کنیم و البته هزینه آن همچنان همان هر دانش‌آموز هزار تومان است با این تفاوت که برای این تاکسی‌های مسیر آزاد در طول یک ساعت و نیم صبح و یک ساعت و نیم ظهر، مدیریت شهری تسهیلات و معافیت پرداخت عوارض و مالیات و یا تسهیلات ویژه‌ای مانند تخفیف بیمه و یا سوخت را در نظر می‌گیرد تا به‌صورت ویژه هزینه این 3 ساعت در روز برای مسیرهای آزاد و طولانی سرشکن گردد. لازم به ذکر است که هماهنگی آموزش‌وپرورش در خصوص اطلاعات جمعیت دانش‌آموزان بدون سرویس مدارس در داخل و یا خارج مقیاس عملکردی مدرسه هر ناحیه و همچنین اطلاع‌رسانی مدارس به خانواده‌ها در خصوص کم و کیف ایستگاه‌های منظور شده در هر ناحیه و همچنین تاکسی‌های ویژه مسیر آزاد هر ناحیه در مسیر رفت‌وبرگشت به مدرسه و اطلاع رسانی هزینه پرداختی هر دانش‌آموز هزار تومان وظیفه آموزش‌و‌پرورش و مدارس هر ناحیه بوده و رسانه (شبکه همدان، روزنامه‌ها و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی اینترنتی و رادیو) نیز به‌صورت هماهنگ این مهم را ابلاغ می‌کنند.

  مدیریت سفرهای کاری با حمایت ارگان‌های دولتی و مشارکت کارمندان
در این بخش تمرکز پیشنهاد بر سفرهای کاری بوده که بخش زیادی از ترافیک صبح و تا حدودی ظهر گاهی شهر به این سفرها اختصاص دارد. با توجه به اینکه خودروهای کارمندان عموماً تک‌سرنشین بوده و تعداد زیادی از آن‌ها داخل شهر تردد می‌کنند و آن دسته از کارکنان که خارج شهر فعال هستند اکثراً دارای سرویس‌های مخصوص خود هستند، به‌این‌ترتیب ظرفیت حذف خودروهای کارمندان ادارات دولتی و خصوصی که عموماً تک‌سرنشین بوده و از همه مهم‌تر خود این خودروها از ساعات 8 صبح تا 2 ظهر نیز در پارکینگ ادارات و یا حاشیه خیابان‌ها پارک بوده و خود عاملی بر کاهش ظرفیت معابر شهری (ازنظر فیزیکی و اشغال فضا) می‌باشند امری ضروری و حیاتی است به‌ویژه در دوران هفته اول مهر که پیک ترافیکی سنگینی را در صبحگاه و ظهر گاه خواهیم داشت. درنتیجه در این بخش با توجه به تغییر ساعات ادارات در دو هفته اول مهر (شروع ساعت کاری ادارات از 8 صبح) کارمندان عزیز ادارات دولتی از ناوگان حمل‌ونقل عمومی استفاده خواهند کرد و استفاده از وسیله نقلیه شخصی در اداره دولتی توسط کارمندان ممنوع اعلام گردد. پلیس راهنمایی و رانندگی نیز در ساعات 7 صبح تا 8 و 30 دقیقه صبح برای خودروهای شخصی جریمه منظور کند و رسانه نیز توصیه‌های لازم در خصوص استفاده از حمل‌ونقل عمومی برای سفرهای شهروندان خواهد داشت و اعلام می‌دارد با توجه به اینکه بیشتر سفرها مربوط به سفرهای کاری و تحصیلی است لذا شهروندان در این محدوده زمانی از سفرهایی با قصد خرید و تفریح صرف‌نظر کنند. البته سفرهای اورژانسی در دایره جریمه منظور قرار ندارند. برای اعمال این مهم جدول زمان‌بندی دقیق حرکت اتوبوس‌های شهری اعلام می‌گردد و اتوبوس‌ها از ساعات 6 صبح تا 9 صبح توقف ایستگاهی نداشته و طبق جدول زمان‌بندی باید در هر ایستگاه حضورداشته باشند.
بدین ترتیب با حذف اتومبیل‌های شخصی و تک‌سرنشین هم در بخش سفرهای تحصیلی و هم در بخش سفرهای کاری، حجم قابل‌توجهی از ترافیک شهر را از میان برمی‌داریم و تردد برای تاکسی‌های مدارس و ناوگان حمل‌ونقلی شهر با سهولت صورت خواهد گرفت. لازم به ذکر است که پیشنهاد ارائه‌شده به‌صورت مقطعی و مختص چند هفته اول مهرماه بوده و برای پایداری سیستم حمل‌ونقلی شهر نیازمند واکاوی دقیق در تمام ابعاد و ارائه پیشنهادی جامع و دقیق بوده تا در تمام سال علاوه بر پاسخ به تقاضا در شرایط لزوم تاب‌آوری خود را نشان داده و عملکرد خود را به‌خوبی نشان دهد.